Συνέντευξη στη συγγραφέα Ιωάννα Γκανέτσα
Ο Δρ. Γιώργος Γιαννούσης είναι Ψυχοθεραπευτής. Οικογενειακός Σύμβουλος και Επιστημονικός Σύμβουλος του Νήματος – Ινστιτούτου Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας με έδρα τη Λάρισα. Αν και αφορμή γι’ αυτή τη συνέντευξη στάθηκε η συμμετοχή του στην 1η Ημερίδα Αστυνομικής Λογοτεχνίας που θα γίνει στη Λάρισα, στις 28 Μαΐου, ημέρα Τρίτη, στη Λογοτεχνική Γωνία, στην ενότητα True Crime – Αληθινό Έγκλημα, όπως θα διαπιστώσετε διαβάζοντας τη συζήτησή μας- οι λόγοι για να μιλήσουμε αποδείχθηκα πολλοί. Τροφή για σκέψη!
Σύμφωνα με τη Συστημική Ψυχοθεραπεία δεν είναι τα άτομα που είναι δυσλειτουργικά αλλά τα συστήματα μέσα στα οποία αυτά υπάρχουν και κινούνται. Ποιος είναι ο βασικός στόχος της Συστημικής Προσέγγισης στην Ψυχοθεραπεία και τη Συμβουλευτική, στην οποία έχετε ειδικευθεί;
Στόχος είναι να συνδεθεί το άτομο με την πραγματικότητα, γιατί όσο κανείς αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα γύρω του, τόσο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του. Να αντιληφθεί πως αυτό που είναι σήμερα σχετίζεται τόσο με τον οριζόντιο, όσο και τον κάθετο άξονα της ζωής του. Είμαστε δηλαδή οι επιρροές μας, καθώς η προσωπικότητά μας διαμορφώνεται στο καζάνι του οικογενειακού, διαγενεακού και κοινωνικού πλαισίου.
Ποια η διαφορά της Συμβουλευτικής και της Ψυχοθεραπείας;
Η συμβουλευτική διαδικασία αφορά την διαχείριση μιας κατάστασης, ενός θέματος ή ενός προβλήματος που απασχολεί τον άνθρωπο σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, ενώ η ψυχοθεραπεία αγγίζει περισσότερο υπαρξιακά ζητήματα και οδηγεί στην προσωπική αναγέννηση του ανθρώπου.
Η συμβουλευτική εστιάζει σε βραχυπρόθεσμους στόχους για την επίλυση προβλημάτων και δυσλειτουργιών, ενώ η ψυχοθεραπεία από την άλλη στοχεύει στην προσωπική ανέλιξη του ανθρώπου, καθώς μπορεί να ξεκινά από την επίλυση ενός προβλήματος, ωστόσο επεκτείνεται σε μια πορεία αυτογνωσίας και προσωπικής εξέλιξης. Η ψυχοθεραπεία έχει ένα βαθύτερο και πιο υπαρξιακό ζητούμενο, ενώ η συμβουλευτική εστιάζει στη λύση ενός συγκεκριμένου θέματος.
Ποιες είναι οι συνηθέστερες αιτίες που φέρνουν κάποιον στο κατώφλι του ψυχοθεραπευτή;
Οι ανθρώπινες σχέσεις και ειδικότερα οι σχέσεις με τους σημαντικούς άλλους ανθρώπους, όπως οι συντροφικές και ερωτικές σχέσεις, οι σχέσεις των γονιών με τα παιδιά και οι ευρύτερες κοινωνικές και επαγγελματικές σχέσεις.
Ένας άλλος παράγοντας που πιέζει τους ανθρώπους και εντείνει το άγχος, τον φόβο και την αγωνία είναι τα διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως οι κρίσεις πανικού, οι φοβίες, ενώ σημαντικό χώρο καταλαμβάνουν και τα καταθλιπτικά συναισθήματα. Τέλος ζούμε στην εποχή που «ανθούν» οι εξαρτήσεις, με κυρίαρχες αυτές από το διαδίκτυο.
Πώς βοηθά η ατομική συστημική ψυχοθεραπεία σε προβλήματα σχέσεων, γάμου ή οικογένειας;
Ποικιλοτρόπως, καθώς η ψυχοθεραπεία βοηθά κατά περίπτωση τους ανθρώπους να εξυγιάνουν τα προσωπικά τους προβλήματα, να ξεμπερδέψουν τα κουβάρια των σχέσεων και να ορίσουν ένα διαφορετικό τρόπο αλληλεπίδρασης. Στην ψυχοθεραπεία ο φακός στρέφεται στον εαυτό και δημιουργεί την συνθήκη ώστε ο άνθρωπος να λύσει τους προσωπικούς του κόμπους. Καθώς πολιτισμικά έχουμε μάθει να μας φταίνε οι άλλοι και να περιμένουμε την αλλαγή μέσα από την αλλαγή των άλλων, η ψυχοθεραπεία αποκαθιστά αυτή την στρέβλωση και ξαναδίνει την ευθύνη στον καθένα από μας να ορίζει την τύχη του και τη ζωή του. Η ψυχοθεραπεία μέσα από τις αργές διαδικασίες ωρίμανσης οδηγεί τον άνθρωπο που θα επιλέξει αυτό το δημιουργικό ταξίδι να νιώθει ελεύθερος και ταυτόχρονα ισότιμος μέσα στις σχέσεις του.
Γιατί οι άνθρωποι δυσκολεύονται να κάνουν σχέσεις; Είναι οι ερωτικές σχέσεις η κορωνίδα όλων των σχέσεων;
Οι ερωτικές σχέσεις συνιστούν κάθε φορά τον πυρήνα του δικού μας ανήκειν και γι’ αυτό μας είναι τόσο σημαντικές. Ωστόσο σήμερα υπάρχει μια τεράστια επένδυση στο Εγώ καθόσον διανύουμε την πιο ατομικιστική φάση της ανθρωπότητας. Οι ανθρώπινες σχέσεις βάλλονται, αποκτούν αποσπασματικές σημασίες, χάνουν τα νοήματα τους και επιπλέον ψηφιοποιούνται μέσα από την τρομακτική διείσδυση του διαδικτύου και της τεχνικής νοημοσύνης στις ζωές των ανθρώπων.
Θα έλεγα βεβαίως πως η κορωνίδα όλων των σχέσεων είναι αυτή με τον εαυτό μας δεδομένου πως αυτή θα καθορίσει και όλες τις υπόλοιπες. Οπότε το σημαντικότερο και στο κάλεσμα του έρωτα, είτε συνειδητά είτε όχι, είναι ότι μας καλεί σε ένα ταξίδι αυτογνωσίας και συνύπαρξης.
Πώς έχουν επηρεαστεί οι σχέσεις από τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής μας;
Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι στην ουσία ψυχικές αντανακλάσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος. Αυτό που συμβαίνει στο κοινωνικό πλαίσιο που ζούμε καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις ζωές μας. Όλα τα κοινωνικά προβλήματα της εποχής μας διατρυπούν τις ψυχές των ανθρώπων, αφήνουν ουλές, μετατρέπονται σε πληγές και τραύματα, ενώ παράλληλα -τουλάχιστον για τους μαχητές της ζωής- δίνουν το έναυσμα για νέα ξεκινήματα.
Το να ζούμε καλά με τους άλλους είναι μια μορφή τέχνης;
Η τέχνη να ζεις συνειδητά είναι ίσως η πιο ωφέλιμη που μπορούμε να μάθουμε στη ζωή μας. Ωστόσο αναρωτιέμαι που μπορεί να τη μάθει κανείς και πως μπορεί να την εφαρμόσει. Σαφώς μια μήτρα που μπορεί να μάθει κανείς αυτή την τέχνη είναι η ψυχοθεραπεία, ωστόσο ο καθένας από μας χρειάζεται να βρει τον δικό του προσωπικό τρόπο να μαθαίνει τη ζωή μέσα από τη ζωή, μέσα δηλαδή από τις προσωπικές του εμπειρίες. Γιατί αυτό είναι το ζητούμενο να μετατρέπουμε τις εμπειρίες μας σε νέα γνώση και να απαντούμε δημιουργικά στα ερωτήματα «ποιος είμαι, που πάω και γιατί».
Γιατί δυσκολεύουν οι σχέσεις καθώς μεγαλώνουμε;
Καθώς μεγαλώνουν οι άνθρωποι απομακρύνονται από την παιδικότητα, χάνουν την έμφυτη ενσυναίσθηση και αναπτύσσουν δυσλειτουργίες που κυρίως αφορούν την απολυτότητα των πεποιθήσεών τους για τη ζωή.
Επίσης με το πέρασμα των χρόνων οι άνθρωποι ούτως ή άλλως αλλάζουν, είτε προς τη χειρότερη εκδοχή του εαυτού τους, είτε προς την καλύτερη, όταν επομένως στο διάβα του χρόνου οι σχέσεις δυσκολεύουν αυτό σημαίνει πως ο άνθρωπος έχει σταματήσει να εξελίσσεται θετικά.
Σε ποιο βαθμό μπορούν τα τραύματα μας να επηρεάζουν τις σχέσεις μας με άλλους ανθρώπους και τον τρόπο που αντιδρούμε σε αυτές;
Το τραύμα εκπαιδεύει τους ανθρώπους να «είναι», έχει δηλαδή καθοριστικό ρόλο στο πως δομούμε την προσωπικότητά μας και πως αλληλεπιδρούμε με τους άλλους. Το τραύμα αλλάζει βαθιά τον άνθρωπο και μετασχηματίζει τον ψυχισμό του, με συνέπεια να μεταβάλλεται το είναι του και συνάμα να μεταβάλλεται και ο σχεσιακός του κόσμος.
Αν θεραπεύσουμε τα τραύματα που κουβαλάει το παιδί μέσα μας, βλέπουμε πιο καθαρά τους ανθρώπους γύρω μας;
Ο μετασχηματισμός του τραύματος αφορά κυρίως την επανανοηματοδότησή του. Δηλαδή αφενός την διαδικασία επούλωσης κι αφετέρου την δυνατότητα ο άνθρωπος να βιώσει νέες επανορθωτικές εμπειρίες που θα τον απομακρύνουν από το βίωμα του τραύματος. Σε αυτή την περίπτωση ο κόσμος γύρω του δεν μοιάζει τόσο απειλητικός και οι γέφυρες των σχέσεων με τους άλλους ανθρώπους μπορούν να στηθούν περισσότερο εύκολα.
Η σχέση με τον θεραπευτή έχει τεράστιο αντίκτυπο στην επιτυχία της ψυχοθεραπείας. Πώς μπορούμε να ξέρουμε ότι είναι ο σωστός;
Οι θεραπευόμενοι έχουν τα δικά τους εσωτερικά κριτήρια να επιλέγουν κάθε φορά σε ποιον/ποια θα απευθυνθούν. Ωστόσο σημαντικό είναι καταρχάς ο/η ψυχοθεραπευτής/τρια να έχει την κατάλληλη εκπαίδευση και κυρίως να βρίσκεται σε διαρκή διαδικασία επαγγελματικής εξέλιξης. Η ψυχοθεραπευτική σχέση είναι μια σχέση συνεξέλιξης κι αυτό σημαίνει πως ο ψυχοθεραπευτής χρειάζεται να είναι συνεχώς συνδεδεμένος με το κοινωνικό του γίγνεσθαι, να εξελίσσεται και να μπορεί να αποτελεί ένα υγιές πρότυπο αλλαγής για τον θεραπευόμενο.
Ποια σημάδια μας δείχνουν ότι ήρθε η ώρα να σταματήσουμε την ψυχοθεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία ως εξελικτική διεργασία δεν τελειώνει ποτέ καθώς αφορά την πηγαία ανάγκη της ψυχής μας να ωριμάζει διαρκώς. Ωστόσο αυτό που τελειώνει είναι η σχέση με τον/την ψυχοθεραπευτή/τρια και αυτό το τέλος, όταν είναι να συμβεί, το αντιλαμβάνεται διαισθητικά κάθε θεραπευόμενος.
Συμμετέχετε στην 1η Ημερίδα Αστυνομικής Λογοτεχνίας που θα γίνει στη Λάρισα, στις 28 Μαΐου, ημέρα Τρίτη, στη Λογοτεχνική Γωνία. True Crime η ενότητα. Αληθινό Έγκλημα. Τι να περιμένουμε σε αυτή την παρέμβασή σας;
Σε αυτό τον σπουδαίο θεσμό προσωπικά θα προσπαθήσω να φωτίσω τις ορατές και αόρατες συνδέσεις του εγκλήματος με τον ανθρώπινο ψυχισμό, καθώς και τον ρόλο που παίζει το αστυνομικό μυθιστόρημα στην κάθαρση και εξιχνίαση των προσωπικών μας ψυχικών διεργασιών.
Ποια τα επόμενα συγγραφικά σχέδιά σας;
Στα χέρια του εκδότη βρίσκεται ήδη το νέο μου βιβλίο για τις κρίσεις πανικού, το οποίο αναμένεται να εκδοθεί μετά το καλοκαίρι. Παράλληλα εξελίσσεται η γραφή δύο συναρπαστικών βιβλίων που θα μου επιτρέψετε να μην αναφερθώ σε τι πραγματεύονται, ενώ ταυτόχρονα εργάζομαι ώστε μέσα στο επόμενο διάστημα να ολοκληρώσω το βιβλίο που αφορά στις συντροφικές σχέσεις και στη θεραπεία ζεύγους.